"Hoezo houd jij je bezig met toegepaste sportethiek? Binnen onze vereniging hebben wij niet te maken hoor met ethische kwesties. .... Hoezo zou ik als sporter morele dilemma's hebben? Ik moet gewoon presteren. Daar gaat het om: eerste worden, de rest is bijzaak! ... Ethische problemen? Als coach heb ik die niet. Ik moet het beste uit atleten halen, dat is mijn opdracht."

 

Regelmatig heb ik te maken met vragen als deze, of krijg ik dit soort opmerkingen toegeworpen. Maar was het maar zo. Helaas is (ook) de sportwereld - of je nu sporter, coach of bijvoorbeeld bestuurder bent - doordrenkt met ethiek en moraliteit, inclusief de bijkomende morele spanning en ethische kwesties. Met andere woorden: moeten er keuzes worden gemaakt waarbij het lastig kan zijn om vast te stellen wat het juiste is.

Nu hoeft dit voor jou misschien niet helemaal nieuw te zijn. Op deze pagina heb je mogelijk al eerder gelezen over de diverse voorbeelden van morele dilemma's op het gebied van sport. Kwesties waar je als sportbestuurder, coach, sportarts, vrijwilliger of bijvoorbeeld sporter mee kunt worstelen.

Maar mocht je nog twijfelen: ook in het nieuws zijn voorbeelden genoeg te vinden. Kwesties waarbij het criterium "alles mag om zo goed mogelijk te presteren" niet doorslaggevend zal zijn. En het probleem meer kanten kent dan we misschien in eerste instantie denken.

Het bekendste voorbeeld is natuurlijk doping (de topsporter: moet ik dit wel of niet gaan gebruiken, de medesporter: moet ik wel of niet aangeven dat ik anderen dit zie gebruiken, de tegenstander: moet ik wel of niet mijn twijfel over anderen in de media hardop zeggen, ..."). Maar er zijn nog veel meer onderwerpen.

Om een kleine indruk te geven vind je hieronder allerlei artikelen waar moraliteit en de kwaliteit van oordeelsvorming een rol spelen. Eerst vind je een overzicht van concrete vraagstukken, daarna nog enkele artikelen die meer gaan over ethiek en sport in het algemeen.

Voor de volledigheid: sommige artikelen zitten achter een paywall. Studenten kunnen via hun mediacentrum toegang krijgen tot deze artikelen. Ook het internetarchief kan soms uitkomst bieden. Een groot aantal artikelen is daarnaast wel op andere manieren toegankelijk te krijgen / hopelijk te vinden.


Voorbeelden van concrete vraagstukken / voorvallen waarbij ook ethiek een rol speelt

➜ De KNVB heeft losgeld betaald aan hackers. Dit ter voorkoming dat persoonlijke, gevoelige gegevens gelekt zouden worden. De toelichting op de site van de KNVB is erg uitgebreid. Natuurlijk kan niet iedereen zich in deze oplossing vinden (logisch, het is niet voor niets een dilemma), al zijn er ook zeker deskundigen die het verstandig vonden. Misschien kunnen organisaties als de KNVB wel beter hun gegevens versleutelen. Juist omdat de overheid hier tekortschiet (zie artikel NOS en dit bericht om te lezen wat de positie van de overheid is). Prima waarschuwing, relevant voor veel sportverenigingen: "Ik ben ervan overtuigd dat organisaties zich niet moeten afvragen óf ze ooit slachtoffer worden, maar beter de vraag kunnen stellen wannéér dat gebeurt".

➜ Atletes moeten voortaan met wangslijmtest bewijzen dat ze vrouw zijn (NOS, 2025). Een discussie met vele kanten, maar die wel steeds duidelijker een kant opgaat. De koepelorganisatie World Athletics heeft besloten namelijk dat trans vrouwen die de puberteit als man hebben doorgemaakt, uitgesloten worden van wedstrijddeelname (NOS, 2025). Zie bijvoorbeeld ook de nieuwe IOC-voorzitter Kirsty Coventry: 'Geen plek voor trans vrouwen op Spelen' (NOS, 2025).

➜ Voetbalclub Levante heeft een klacht ingediend bij de UEFA na het duel tegen FC Twente Vrouwen in de voorronde van de Champions League. Vraag die centraal staat, is wanneer een teruggegeven bal weer overgenomen mag worden en een goal mag worden gemaakt (RTV-Oost, 2023). 

➜ Illegale sponsorgelden: Zo krijgen criminele sponsors Nederlandse amateurclubs in hun greep (Trouw) Wat doe je als bestuurder als een geldschieter je benadert, maar je twijfelt over de herkomst van het geld?

➜  Het dossier Antony (verdacht van huiselijk geweld) kent veel berichten (en achterliggende dilemma's): 1. Uit Braziliaanse selectie gezet nu de  politie onderzoek doet, 2. de ontkenning in een interview,  3. Even niet terug naar Manchester United, 4. Antony deelt via zijn Insta de Whatsapp-gesprekken als reactie 5. Een gelekt telefoongesprek geeft mogelijk weer een ander beeld? (zie ook de Insta van Reginaldo Teixeira waar het gesprek met Ingrid Lana, twee vrouwen die beiden aangifte hebben gedaan). 

➜ Misbruikslachtoffers: We horen niets van de danssector, zelfs geen sorry (Trouw, 2023). In hoeverre kun je en moet je als sector of bond excuses aanbieden voor iets wat voorgangers hebben misdaan?

➜  Bij het rugby geen mekkerende spelers of theater op het veld. ‘Laat gaan, dit is geen voetbal!’ (Trouw) Als je door te mekkeren, te zeuren of theater te spelen de kans vergroot dat je wint, maakt dit het dan moreel te rechtvaardigen?

➜ Voormalig ploegarts Team Sky die doping bestelde voor vier jaar geschorst (BD/AD) In hoeverre ligt de lat bij een arts - als het gaat om het inzetten van doping - hoger dan bij de sporters of coaches zelf?

➜ AG2R Citroën houdt Alex Baudin (mogelijk doping) voorlopig langs de kant (Wielerflits)

➜ Zorgen over koppen en hersenschuddingen bij voetbalsters: 'Meer onderzoek nodig' (NOS) Onderzoek laat zien hoe schadelijk koppen is. Hebben ook clubs een verantwoordelijkheid?

➜  Søren Wærenskjold sloeg aanbod UAE af: “Je wilt de moreel juiste keuze maken” (Wielerflits)

➜ Volleybalcoach Vande Broek maakt ondanks schorsing (grensoverschrijdend gedrag) nog kans op EK (DeMorgen) 

➜  Op ‘groen’ Roland Garros wemelt het van fossiele sponsors (DeMorgen)

➜ Wielrenster Shari Bossuyt pleit onschuldig, manager wijst naar veeteelt: "Middel voor bevruchting van koeien en schapen" (Sporza, 2023).

➜ Twee spelers uit Ligue 1 weigeren regenboogtrui te dragen in strijd tegen homofobie in voetbal (Nieuwsblad.be) 

➜ DeMorgen - Hartspierontsteking ‘Bij jonge atleten de derde meest voorkomende oorzaak van een plotse dood’: hoe gevaarlijk is myocarditis? (moeten ze hiervoor in bescherming worden genomen?)

➜ Voetbal International - Zes wedstrijden schorsing na racisme-rel: Dante Vanzeir doet zijn verhaal 

➜ Trouw - Judoka Sanne van Dijke is wél bezig met de mensenrechten in Qatar. In hoeverre moet je als sporter je druk maken om de mensenrechten in het land waar je een toernooi hebt?

➜ NRC - Compensatieregeling grensoverschrijdend gedrag voor 166 turnsters kost KNGU en NOC-NSF acht ton (2023). Valt grensoverschrijdend gedrag uit te drukken in geld? Wat is vervolgens een rechtvaardig bedrag? Zie ook dit nieuwsartikel bij NOC*NSF over de tegemoetkomingsregeling oud-gymsporters voor aangedaan leed ernstig grensoverschrijdend gedrag (2021). 

➜ NOS - Onderzoek: helft vechtsporters en kwart krachtsporters gebruiken doping

➜ Humo - Dit zijn de beste excuses van topsporters die doping namen

➜ Trouw - Ook al is het geen doping, tóch is er nu een detectiemethode voor schildklierhormoon

➜ HLN - Power Slap, Is deze nieuwe vechtsport nog gevaarlijker dan boksen? Neuroloog vertelt wat er gebeurt met je lichaam. Niet alleen bij voetbal speelt deze discussie, maar ook bij diverse vechtsporten. Power Slap is hierbij relatief nieuw: de impact op het hoofd is echter enorm. Moet de overheid dit verbieden? Moeten de deelnemers afzien van medische zorg (op lange termijn)? Moet de samenleving hiervoor zorgen?  

➜ NRC - Weer een verkrachting in het topvoetbal, is daar een verklaring voor?

➜ Volkskrant - Opinie, Is belastingontwijking van topsporters te vergoelijken? 

➜ Voor transgender wielrensters knijpt het peloton nog in de remmen (De Morgen, 2023)

➜ Ook Usain Bolt ontsnapt niet aan oplichting: waarom vetbetaalde sporters makkelijke prooien zijn (en in hoeverre mag je van managers, sportverenigingen en sportclubs hierin begeleiding verwachten?

➜ De bron is misschien niet al te gezaghebbend (namelijk Horse & Hound, 2023) en dit roept wel de vraag op in hoeverre het artikel de kwestie objectief beschrijft, maar de achterliggende discussie is interessant: in hoeverre is het moreel verantwoord op te sporten met paarden. Deze professor ziet geen problemen.

  

 Sport en ethiek (in het algemeen) in het nieuws

➜ ‘Grenzen verleggen hoort bij topsport, maar dat slaat niet op het overschrijden van fatsoensnormen’ Een interview met André Cats, technisch directeur van NOCNSF, die moet staan voor sportief succes, maar ook oog moet hebben voor ethiek en moraliteit in sport (en het dus snel gaat over grensoverschrijdend gedrag). (Volkskrant, 2023)

➜ ‘Gezondheid en willen winnen staan soms op gespannen voet met elkaar’ Vernieuwde leidraad steunt sportartsen bij medisch-ethische dilemma’s. (Medisch Contact, 2022)

➜ Sportfilosoof Sandra Meeuwsen: ‘Morele misstanden bedreigen de sport’, Het is dan ook hoog tijd om de morele kern van de sportwereld aan te pakken, stelt Meeuwsen. (Filosofie.nl, 2022)