Nadenken over de morele keuzes die je als sporter maakt (of als bestuurders, coach, scheidsrechter e.d.) vraagt om inzicht in wat (morele) waarden zijn. De keuzes die een sporter maakt, wordt namelijk vaak ingegeven door de waarden en normen die hij of zij belangrijk vindt. Dit heeft ermee te maken dat ethische dilemma's vaak waardeconflicten zijn (een sporter wil bijvoorbeeld én sportief zijn én wil winnen; maar kan dit altijd samengaan?). In deze post een uiteenzetting over waarden. Want wat is nu een waarde? En welke waarden zijn er precies?

Wat zijn waarden in de sport
 

Laat ik beginnen met de definitie van 'waarde':
Een waarde is een betekenisgevend ideaal of motief wat nagestreefd wordt of moet worden (bijvoorbeeld ter uitoefening van een bepaalde professie als advocaat of arts maar ook van een sporter).
Uit deze waarden (vaak positief verwoord: iets wat goed is) volgen vervolgens allerlei concrete normen (vaak negatief verwoord): iemand moet x doen, mag niet y doen, et cetera).
Normen zijn concrete gedragsregels, soms beschreven, soms niet, die we elkaar opleggen en voortkomen uit de idealen die we omarmen. 
Zo volgt uit de waarde veiligheid de concrete norm dat bepaalde zaken door supporters niet een stadion mogen worden meegenomen. Uit de waarde sportiviteit kan de norm volgen dat een voetballer een tegenstander niet opzettelijk blesseert. 

Vaak staan de waarden niet ter discussie. Iedereen wil veiligheid, iedereen wil sportiviteit, et cetera. Over de concrete normen die uit de waarden volgen, bestaat echter vaak wel discussie. Impliceert sportiviteit (wat de meeste sporters willen) dat je inderdaad nooit een tegenstander een tikje geeft? Lastig. Hoever moet je gaan in sportiviteit? Kun je ook te sportief zijn?

Maar er zijn meer waarden dan veiligheid en sportiviteit. Hieronder vind je een uitgebreide lijst met voorbeelden van waarden waarbij het begrip "waarde" in brede zin is ingevuld. Daaronder nog een kleine toelichting.

Aanvullingen zijn welkom!


Waarden voorbeelden:

Aanwezigheid
Aanzien
Actief zijn (doen)
Afwisselend
Agressiviteit
Anonimiteit
Assertiviteit
Autonomie
Avontuurlijkheid
Bedrijvigheid
Befaamdheid
Begeerlijkheid
Begrip
Behoudenheid
Bekendheid
Bekoorlijkheid
Bekwaam
Beleven
Beleefdheid
Bereidheid
Beroemdheid
Beschaafdheid
Beschikbaarheid
Besluitend
Betaalbaarheid
Betekenisgevend
Betrokkenheid
Betrouwbaarheid
Bezit
Bijdragend
Blijdschap
Boosheid
Burgerschap
Cachet
Celebriteit
Charisma
Chic
Competitie
Concentratie
Confidentialiteit
Controle
Coöperatie
Creativiteit
Dapperheid
Democratie
Deskundigheid
Dienstbaarheid
Distinctie
Duidelijkheid
Dynamiek
Educatie
Eensgezindheid
Eenstemmigheid
Eenvoudigheid
Eer
Eerbied
Efficiency
Elegantie
Enthousiasme
Erkenning
Esthetisch
Evenwicht
Excelleren
Expressiviteit
Faam
Fatsoen
Felheid
Finaliteit
Flexibiliteit
Flinkheid
Geduld
Geestdrift
Geheimhouding
Gehoorzaamheid
Gelijkheid
Gelijkwaardigheid
Geloof
Geloofwaardigheid
Geluk
Gemeenschappelijkeheid
Genegenheid
Genialiteit
Gevatheid
Geweten
Gezelligheid
Gezondheid
Glorie
Goedheid
Goedkeuring
Groepswerk
Grootheid
Handigheid
Hardheid
Heerlijkleid
Heusheid
Hevigheid
Hiërarchie
Hoffelijkheid
Hoop
Humor
Ijverigheid
Informeel
Integriteit
Intensiteit
Juistheid
Kameraadschap
Kennis
Klasse
Kwaliteit
Leefbaarheid
Liefdadigheid
Liefelijkheid
Liefde
Lof
Lol
Loyaliteit
Luister
Macht
Matigheid
Menselijkheid/Medemenselijkheid
Mensgerichtheid
Menswaardigheid
Naam
Nauwkeurigheid
Netheid
Nut
Nuttigheid
Onafhankelijkheid
Onbaatzuchtigheid
Onbedorvenheid
Ondernemerschap
Onpartijdigheid
Ontplooien
Ontspanning
Openheid
Oplettendheid
Overgave
Passiviteit
Patriotisme
Penaliteit
Pittigheid
Plezier
Plichtsbetrachting
Politesse
Prestatiegericht(heid)
Privacy
Pro-activiteit
Professionaliteit
Publieke verantwoordelijkheid
Punctualiteit
Rechtsstatelijkheid
Rechtvaardigheid
Redelijkheid
Rust
Saamhorigheid
Samenwerking
Schoonheid
Sierlijkheid
Sluwheid
Snelheid
Solidariteit
Spontaniteit
Sportiviteit
Stabiliteit
Standvastigheid
Stiptheid
Structuur
Suaviteit
Synergisme
Talent verwezenlijken
Tenaciteit
Tevredenheid
Toegankelijkheid
Toewijding
Tolerantie
Traditioneel
Transparantie
Trouw
Uitdagendheid
Uiterlijk
Uitgelatenheid
Unanimiteit
Uniformiteit
Urbaniteit
Vaderlandsliefde
Vakmanschap
Vastberadenheid
Vasthoudendheid
Veerkracht
Veiligheid
Veranderlijk
Verantwoordelijkheid
Verbetenheid
Verbinding
Verfijning
Vergevingsgezindheid
Vermaak
Vermaardheid
Vernieuwend
Verrassend
Verstandhouding
Vertrouwelijkheid
Verwennen
Verworvenheid
Vlijt
Voldoening
Volharding
Voorbereid zijn
Voorkomendheid
Vooruitgang
Vrede
Vriendelijkheid
Vriendschap
Vrijheid
Vrolijkheid
Waarderend
Waardigheid
Wedijver
Weldadigheid
Welgemanierdheid
Wellevendheid
Weloverwogenheid
Welvaart
Welvoeglijkheid
Welwillendheid
Werkzaamheid
Wijsheid
Zachtheid
Zekerheid
Zelfbepaling
Zelfbeheersing
Zelfbeschikking
Zelfcontrole
Zelfredzaamheid
Zelfstandigheid
Zelfverwezenlijking
Zelf-zijn
Zorgzaamheid
Zorgvuldigheid
Zwierigheid

In deze lijst zijn zo veel mogelijk positieve idealen opgenomen al kan over bepaalde waarden worden gediscussieerd of deze altijd positief bijdragen aan het menselijk leven. Het streven naar zorgvuldigheid klinkt goed. Maar kun je ook niet te veel streven naar zorgvuldigheid? En is vaderlandsliefde nu echt waardevol (positief) voor een sporter?

Misschien moeten we Aristoteles volgen die waarden bezag vanuit de deugdontwikkeling. Een deugd is een karaktereigenschap waardoor je het goede doet. Bij Aristoteles ligt het juiste deugd-ideaal waar we naar moeten streven zijn in het midden. Een ideaal tussen te veel en te weinig.

Ook voor veel waarden geldt dus volgens Aristoteles: teveel is ook niet goed. Een aantal waarden kent in ieder geval een midden. Bijvoorbeeld dapperheid: dit zit tussen lafheid en overmoed. Kun je ook te dapper zijn als sporter? Enkel als we dapperheid verwarren met onbezonnenheid of (dus) overmoed. Te dapper is echter niet mogelijk.

Daarnaast is het belangrijk om in te zien dat waarden kunnen conflicteren waardoor het lastig te bepalen is wat het goede nu is. We spreken dan van een moreel dilemma. Een voorbeeld. Een sportcoach wil in een specifiek geval enerzijds vertrouwelijk omgaan met de gegevens van zijn sporter maar anderzijds vraagt een sponsor om meer informatie. Privacy en Welvaart (geld krijgen) botsen. Een goede coach weet echter ook waar hier - in een specifiek geval - het midden ligt. Dit vraagt opleiding en ervaring: inzicht in belangrijke beginselen, morele intuïtie, belangen, normen (wet- en regelgeving, gedragsregels) en kennis van de morele identiteit van de beroepsrol, het kantoor waarvoor de jurist werkt, de persoon zelf als zijn of haar omgeving. Dit zoeken naar een middenweg toont - volgens sommige auteurs - de directe relatie tussen waarden en deugden.

___________

Deze bijdrage is met toestemming overgenomen van en geplaatst op kritischehouding.nl